حجت الاسلام دکتر سید علی حسینی‌زاد؛ معاون پژوهش پژوهشگاه قرآن و حدیث:
مهم‌تر از اینکه علامه ملاعبدالله بهابادی را یک شخص بدانیم، یعنی در خلاء، آثار ایشان را ببینیم، باید بدانیم که علامه ملاعبدالله بهابادی بین دو تمدن فکری ماست، یکی مدرسه شیراز، که دشتکی‌ها و دوانی‌ها هستند و از سوی دیگر قزوین[1]و مدرسه نجف در عصر مقدس اردبیلی (ملاعبدالله در دو مدرسه شیراز و نجف حضور داشت).
دوره صفویه یک دوره تحول تاریخی در تشیع است که شیعه موفق می‌شود قدرت سیاسی را به‌دست گیرد. چنانچه بتوان فضای آن دوره را به‌خوبی انعکاس داد، کار خیلی مهمی صورت گرفته است. مساله مهم دیگر همین نواقصی است که درباره علامه ملاعبدالله بهابادی و آثار ایشان و در باره مدرسه شیراز وجود دارد.
اصل آن دوره تاریخی غیر از شخصیت‌هایی مانند محقق کرکی و ملاعبدالله و شیخ بهایی و.. دوره‌ای از نسخه‌های خطی فراوانی وجود دارد. خاندان دشتکی‌ها از خاندانی هستند که آثارشان احیای نشده است، چون روی مدرسه کلامی و فلسفی شیراز کم کار شده است. لازم است فرهنگ و سیاست آن زمان تبیین گردد؛ مثلا بررسی گردد که سنت‌های حوزوی و القاب رایج در قرن دهم چگونه بوده است و بررسی شود که واژه «ملا» برای چه کسانی به‌کار گرفته می‌شده است. آن زمان عنوان «ملا» لقب کسانی بوده است که در اوج علمی بودند. پس فرهنگ زمانه و فرهنگ حوزه‌های فکری مدرسه شیراز و مدرسه قزوین نیازمند بررسی و تحقیق است.
درباره مدرسه حله، اصفهان، بغدا و مدینه تحقیق و پژوهش کردیم و کتاب‌های درباره این مدارس منتشر کردیم؛ اما پژوهش درباره مدرسه شیراز کار سختی است، چون نسخه‌های آن دوران هنوز خطی هستند و علت دیگر این است مدرسه شیراز میراث فلسفی اشعری‌هاست گرچه بعدش شیعه می‌شوند.
سيد نعمت‌الله جزائرى در کتاب "الأنوار النعمانية" می‌گوید: دستگاه صفویه علامه خفری را احضار کرد و از او خواست اعلام برائت کند که قوی‌تر از بقیه این کار را انجام داد.[2]
بنابراین در فضای آن زمان ایشان و برخی دیگر شیعه می‌شوند، اما با میراث کاملا فلسفی اشعری. البته دشتکی‌ها در شیراز شیعه بودند؛ اما در فرهنگ مدرسه شیراز نوعا قبل از دولت صفویه سنی بودند. این مدرسه با دوره عالمان مدرسه جبل العامل تلاقی می‌کند. در نتیجه این دوره تلاقی تمدن بزرگ شیعه است؛ ازاین‌رو اگر دبیرخانه کنگره بین‌المللی علامه ملاعبدالله بهابادی بتواند دوره مدرسه شیراز یا مدرسه قزوین یا مدارس اصفهان را تحقیق کند، خلائی را پرکرده است. مدارس فکری اصفهان در میانه حله و اصفهان و این دوره تاریخی خیلی مهم است اگر این پروژه انجام بشود آن موقع بهتر می‌تواند فهمید، ملاعبدالله در چه فرهنگ و زمانه‌ای بوده است. این دوره از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم است؛ لذا اگر می‌خواهیم علامه بهابادی را به جامعه معاصر معرفی نمایم، باید وضعیت زمانه ایشان را از نظر علمی و فرهنگی تبیین گردد.
ایشان آمادگی پژوهشگاه قرآن و حدیث را برای برگزاری نشست‌ها و تدوین مقالات و پروژه های مشترک اعلام کرد.
[1] مکتب قزوین (سدهٔ ۱۰) در سال ۹۵۵ ه.ق و پس از آنکه شاه طهماسب به قدرت رسید و مرکز حکومت صفویان را از تبریز به قزوین منتقل ساخت؛ شکل گرفت. در سال ۹۵۵ ه.ق شاه تهماسب به قدرت رسید. او مرکز حکومت صفویان را از تبریز به قزوین منتقل ساخت. با انتقال پايتخت به شهر قزوين كه در سال 962 هـ.ق به طور قطع صورت گرفت، دوران تازه‌اي در حيات سياسي اين شهر آغاز گشت، هرچند به نظر مي‌رسد بحث انتقال پايتخت به قزوين اندكي پيش از آن تاريخ 955 هـ.ق مورد توجه بوده است. مدرسه فلسفى قزوین قدمتى تاریخى دارد و از دیر زمان مهد پرورش جمع کثیرى از فحول فلاسفه و بزرگان حکما و متکلمین بوده است. دراین ایّام قزوین که یک قرن و به‌طور تحدید سال‌هاى 907هـ.ق لغایت 1006هـ.ق به‌عنوان پایتخت یکى از پرقدرت‌ترین دولت‌هاى شیعى درتاریخ تشیع قرارداشت و مرکز یکى از بزرگترین حوزه‌هاى علمى شیعه شد.
[2] . خفری اندیشمندی دقیق‌النظر و در آن زمان از نفوذ اخلاقی و اجتماعی قابل توجهی برخوردار بوده است. درباره مذهب وی اختلاف نظر است. قول غالب گویای این است که وی ازاهل تسنن بوده است، اما شواهدی خلاف این را نشان می‌دهد. به گفته افندی اصفهانی او ابتدا سنّی مذهب بود و سپس شیعه شد. برخی، ازجمله قزوینی و فرصت شیرازی وی را شیعی مذهب معرفی کرده‌اند که اکثر آنان به گزارش شوشتری استناد کرده‌اند.
