نشست علمی «چالشهای قانونگذاری کیفری فقهی» با سخنرانی آیتالله دکتر سید مصطفی محقق داماد در دانشگاه مفید برگزار شد. محور اصلی این نشست، تحلیل جایگاه منطق بهعنوان معیار سنجش و ساماندهی در قانونگذاری و اجتهاد بود.
محقق داماد در بخشی از سخنان خود به حاشیه ملاعبدالله، اثر علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی، یکی از متون برجسته منطق در حوزههای علمیه، اشاره کرد و گفت: «مؤلف این کتاب بسیار باسواد بوده است؛ او هم فیلسوف، هم فقیه و هم منطقی بوده است.» وی سپس تعریف «قانون» را طبق این اثر چنین نقل کرد: «قانون کلمة یونانیة او سریانیة وضعت لمصدر الکتابة…» و با استفاده از تمثیل نخ و خطکش، قانون را ابزاری برای تنظیم و سنجش مسیر درست دانست. این استاد حوزه و دانشگاه، با تفکیک میان دو مفهوم «خاتمیت پیامبر اسلام» و «دوام شریعت»، بر ضرورت پرهیز از خلط منطقی تأکید کرد و ادامه داد که در جهانی با تغییرات تاریخی و اجتماعی، شریعت برای دوام نیازمند مکانیزم انطباق است؛ مکانیزمی که او «اجتهاد پویا» معرفی کرد.
وی با ارجاع به تعریف محمد اقبال از اجتهاد، آن را فرآیندی زنده برای پاسخ به نیازهای روز دانست و با قیاسی منطقی نشان داد که ثبات شریعت در جهان متغیر بدون این سازوکار ممکن نیست.
در ادامه، محقق داماد به مقایسه دو نظام حقوقی مدون و غیرمدون پرداخت و مزایا و محدودیتهای هر یک را از دیدگاه فقه مشروطیت تحلیل کرد. او همچنین با نقد نگاه رازآمیز به مجازاتها، بر ضرورت ارزیابی میدانی آثار مثبت و منفی آنها تأکید کرد و این رویکرد را ادامهای بر منطق سیاست کیفری دانست که بر رابطه علّی میان مجازات و امنیت اجتماعی مبتنی است.
نشست با تأکید پایانی محقق داماد بر نمادشناسی ارجاع به علامه ملاعبدالله بهابادی یزدی به پایان رسید؛ یادآوری اینکه منطق، همانند خطکش در نوشتار، میتواند در قانونگذاری نیز معیار اصلاح و جلوگیری از انحراف باشد.
