حضرت آیت الله العظمی مدرسی یزدی از علمای برجسته شهر یزد و ساکن شهر قم هستند. وی در این گفت و گو درباره ملا عبدالله بهابادی و جایگاه منطق در مسئله فقه و همچنین تاریخچه تولیت حرم شریف حضرت علی (ع) علیه السلام صحبت کرده است که متن مصاحبه را در ادامه می خوانید.
از حضرتعالی برای پاسخگویی به این دعوت صمیمانه تشکر می کنیم،
به عنوان اولین سوال بفرمایید کتاب حاشیه ملا عبدالله را نزد چه استادی آموختید و رویکرد نجف به منطق و فلسفه در ان زمان چگونه بود؟
در حوزه علمیه نجف، منطق بر خلاف فلسفه بسیار تدریس می شد، از کتاب هایی که در آن زمان تدریس می شد می توان به الکبری، حاشیه ملا عبدالله، منطق منظومه و منطق شفا اشاره کرد. حاشیه ملا عبدالله را هفت دهه پیش نزد جناب آقای اعتمادی آموختم. در آن دوره حاشیه ملاعبدالله یکی از پرمخاطب ترین کتاب های منطق بود که آن را خواندم و ویژگی های زیادی داشت و این جزء منطق نظام مند ملاهادی سبزواری بود.
- جایگاه مؤلف حاشیه و کتاب هایش در حوزه های علمیه شیعیان چیست؟
ملاعبدالله بهابادی علاوه بر اینکه از علمای معقول و حکما بود، آثاری هم درعلم فقه و علوم نقلی نیز دارند.
در کتاب هایی که درباره مشاهیر و علمای یزد نوشته شده است، از جمله کتابی که سید محمد حسین مدرسی با جمعی از فاضل و نزدیکان آیت الله سبحانی درباره لایه های فقیه نوشته است، از ملا عبدالله یزدی یاد شده است. در میان فقیهان و شرح حال علامه یزدی در کتاب نجوم الصرد مرحوم سید جواد مدرسی آمده است علامه ملا عبدالله معروف به یزدی است از اهل بهاباد و شیخ بهایی (۱۰۳۰-۹۵۳ ق) فیلسوف عارف و دانشمند نامدار شیعه؛
شیخ حسن بن زین الدین عاملی (فرزند شهید ثانی)، صاحب «معالم»؛
سید محمد بن علی عاملى، معروف به صاحب «مدارک». را می توان از شاگردان وی نام برد.
ملا عبدالله مدتی تولیت حرم حضرت علی (ع) را بر عهده گرفت و خزانه حرم شریف علوی علیه السلام که دارای منابع علمی و اشیاء گرانبهای فراوانی است در اختیار ایشان بود. در نتیجه تعامل اجتماعی خوب و مدیریت مناسب در نجف اشرف ، این مقام در بین فرزندانش باقی ماند،
ملا عبدالله حاشیه را در شهر مقدس نجف نوشت، این کتاب دارای برکت خاصی است. در پنج قرن اخیر، اکثر علمای بزرگ، به ویژه متکلمان و فلاسفه، کتاب را در آغاز تحصیل آموختند و بر حاشیه ها شرح های فراوانی نوشتند.
- آیا منطق از پیش نیازهای اجتهاد است یا لازمه آن؟
علوم مقدماتی و لازمه اجتهاد بسیار است و اگر تصویری از اجتهاد آنطور که باید ترسیم کنیم، خواهیم دید که منطق علم لازم برای اجتهاد است، زیرا اجتهاد به یک سیستم منطفی در فرایند اجتهاد نیاز دارد
- اشاره کردید که ملاعبدالله متولی حرم علوی بود، آیا می خواهید در این مورد بیشتر مطرح کنید؟
مقام خادمی حرم شیعیان و حرم های ما شیعیان با وجود اینکه مربوط به سادات است، شاهد پیچ و خم های فراوانی بوده است، او توفیق و سعادت دارد که خادم و پاسدار این بوستان مقدس باشد و نسلش این مقام را به خود اختصاص داده است. به مدت دو قرن و به جز عده ای از نسل او، بقیه فرزندان و نوادگانش عالم، نیکوکار، نویسنده و صالح بودند. از جمله ملا محمود، ملا عبدالله دوم، ملامحمد، ملا محمد طاهر و حتی ملا یوسف که در آن دوره صاحب جواهر و شیخ الانصاری بود، ایشان چنان فضای فرهنگی مثتی ایجاد کرد که زن ها و مرد ان در هنگام زیارت به راحتی و امنیت کامل از ادیان و مذاهب بتوانند به زیات حضرت علی (ع) بیایند و همچنین موفق شد برخی آسیب های اجتماعی را در بازارها و خیابان ها حذف نماید
- علمای نیاکان شما در امر تدریس برجسته بودند و به تدریس کتاب می پرداختند و از آن آگاهی داشتند، کتاب حاشیه چه ویژگی ها و امتیازاتی در زمینه تدریس دارد که قرن ها و قرن ها جاودانه ماند؟
کتاب باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد تا مورد قبول نیکوکاران برای تدریس و منطق ملا عبدالله قرار گیرد، زیرا نه مانند تهذیب تفتازانی مختصر است و نه آنقدر که منطق شفا توانسته است در آن رواج پیدا کند. علاوه بر ساختار و سبک بیانی که حاوی نکات مثبتی است، و نباید از روح پاک نویسنده غافل شد و از حکمت اصلی این که آیا این گسترش به دست خداوند و حکومت ابدی اوست یا نه، چیزی است که باعث انتشار کتاب درحوزه های علمیه و دیگری تبدیل شدن به یک کتاب معروف است
