جناب آقای دکتر محسن مسچی[1]

 ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، با توجه به سیره اندیشمندان شیعی در امر حاشیه­ نویسی بر کتب اهل سنت و در راستای احیای این سنت علمی- تمدنی  که آثار و برکاتی در امر تقریب و توسعه علوم اسلامی داشته؛ این تجربه علمی سرمایه­ای بزرگ برای بازخوانی و توسعه علوم انسانی در جهان اسلام است؛ از این رو شایسته است همکارهای مشترکی را با هم داشته باشیم، با عنایت به ظرفیت­های مجمع تقریب، در چه زمینه­هایی می­توانید با کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی همکاری داشته باشید؟

 ■ در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و در بحث آثار شخصیت­محور، ما لیست صدوپنجاه نفره از شخصیت­های تأثیرگذار از صدر اسلام را بدون در­نظر­گرفتن نگرش شیعی و سنی معرفی کرده­ایم که آخرین آنها آیت الله العظمی بروجردی است. همچنین تمامی آثار این شخصیت­ها به­صورت یک نرم افزار تهیه شده که برای عموم قابل استفاده است؛ با این­همه، هیچ­کس فکر نمی­کرد که ملاعبدالله غیر از حاشیه منطق تالیف دیگری داشته باشد، اما با تلاش و تحقیق شما در کنگره، حدود سی اثر از این علامه بزرگوار جمع­آوری شده است که جای تعجب و حیرت دارد؛ درواقع کار شما از این جهت حائز اهمیت است که تلاش می­کنید تا این علمای کتاب­محور که زمینه­ساز اتحاد فکری جهان اسلام بودند را به همگان بشناسانید.

 از نظر شما چه محورهایی را می توانیم در جهت شناسایی شخصیت هایی همچون ملاعبدالله به­کار بندیم؟

       اگر منظومه فکریتان این­گونه باشد و بخواهید علمای تأثیرگذار را معرفی کنید، باید حداقل پنجاه کتاب درجۀ یک که هم محور اتحاد درسی و هم موجب ارتباط علما در جهان اسلام شدند را مورد تحلیل قرار دهید و شخصیت نویسندگان این کتب را به جهان معرفی کنید؛ این موضوع، هم مربوط به تقریب مذاهب می­شود و هم می­توان این کار را به عنوان یک محور اتحادی در امر پژوهش در نظر گرفت.

 نظر جناب­عالی راجع به کنگره ملاعبدالله چیست؟ پیشنهادتان برای بهره­وری بیشتر چیست؟

■ اینکه شما با نگاه معرفی علمای صاحب کتاب و صاحب سبک، کار را  شروع کرده­اید، بسیار ارزشمند است؛ زیرا یک کار تأسیسی است و این کار را کسی انجام نداده است؛ حتی شما می­توانید در ضمن این کار، فعالیت­های دیگر را هم انجام دهید؛ شناخت و معرفی سیره اهل بیت : معرفی بزرگان اهل سنت، کتاب­شناسی و غیره را هم می­توانید مورد بررسی قرار دهید.

 به نظر جنابعالی برگزاری همایش و کنگره برای علمای اسلام چقدر می­تواند برای جامعه و حتی جهان اسلام تأثیر­گذار باشد؟

 ■این­گونه فعالیت­ها کادر­سازی و بستر­سازی است و گندم­ریختن برای شاخه­هایی است که بعداً رشد می­کنند؛ شاید الان ما متوجه نباشیم، اما ثمر و نتیجه این کارها سی سال دیگر به­بار می­نشیند؛ به عنوان مثال موسسه دارالتقریب که به همت مرحوم محمد تقی قمی و با مشورت آقای بروجردی آغاز شد، بعد از گذشت هفتاد سال، امروز کل دنیا یک­صدا می­گویند تقریب و وحدت؛ پس این بذرها خیلی مهم است؛ به نظر من اول این کار باید در قالب پروژه و یک طراحی برای آیندۀ جهان اسلام باشد و بعداً می­توانید بر اساس نیاز و مقتضای زمان حوزه مطالعات و فعالیت را گسترده­تر کنید. از امکانات جهان باید بهره لازم را در جهت پیشبرد اهداف خود ببرید؛ مثلاً تمامی مدارس و پایگاه­های علمی ایران و جهان، چه شیعه و چه سنی را حول یک­محور جمع کنید و یک اجلاس یک­روزه تشکیل دهید و از تمام آرای بزرگان استفاده کنید.

 چه راهکاری برای تاثیرگذاری بیشتر کنگره پیشنهاد می­کنید؟

 ■به اعتقاد من کار هر چقدر پخته­تر باشد، تأثیرگذارتر است؛ اگر شما یک کار را حتی یک سال به تأخیر بیندازید؛ اما دقیق و علمی کار انجام دهید، ارزشمند خواهد بود؛ به­طوری که اگر روزی ثمره تحقیق شما را به  الازهر مصر یا ام القرا و یا زیتونه فرستادند، مورد تأیید و تمجید آنجا هم باشد؛ فعالیت های مربوط به ملاعبدالله را اگر خوب انجام دادید، ماندگار خواهد بود وگرنه بعد از مدتی به­دست فراموشی سپرده خواهدشد.

 یکی از اقدامات کنگره نسخه­شناسی و تصحیح آثار ملاعبدالله است، در این زمینه اگر نظری دارید بفرمایید.

■ انتشار کتاب به­صورت فیزیکی خوب است؛ اما بهتر است هر نسخه از کتب را دیجیتالی هم منتشر کنید؛ زیرا این کار قدرت ارتباط و نشر مطالب را در فضای مجازی برجسته می­کند؛ لذا برنامه­ریزی کنید که این منظومه را دیجیتالی کنید و بعد به عنوان سایت و وبلاگ­های مختلف مطالب کتب را ارائه دهید تا جهانی شود.

 جناب­عالی چه کشورهایی را برای ارائه و تشکیل کنفراس ملاعبدالله پیشنهاد می­کنید؟

 ■ اولاً ما به کار شما خیلی اعتقاد داریم و برای همکاری در این زمینه­ها آماده­ایم و به دلیل اینکه من علمای اهل­سنت و مذاهب دیگر را می­شناسم می توان کارهای مهمی در سطح جهان اسلام انجام داد؛ ثانیاً اگر زمانی کنفرانس منطقه­ای داشتید؛ پیشنهاد من در درجۀ اول نجف است؛ پیشنهاد دوم من هم سوریه یا لبنان است به دلیل فضایی که دارند؛ هرچند به نظر من سوریه از جهاتی بهتر از لبنان است؛ بعد از آن ترکیه است؛ اما در کشور مصر تشکیل این کنفرانس بعید است؛ در ایران هم جاهای مختلفی برای برگزاری وجود دارد؛ منتهی شما باید از الان سازمانی تشکیل دهید که حداقل بیست یا سی نفر را که همانند ملاعبدالله هستند و به نحوی آثارشان به دست فراموشی است دوباره احیا کنید؛ البته نیاز به تفحص زیادی خواهید داشت؛ شما می­توانید هم علمای اهل­سنت و هم علمای شیعه را به عنوان محور مورد بررسی و پژوهش قرار دهید.

[1] . معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی