صناعات پنجگانه(خمس) از مباحث مهم در علم منطق جدید و قدیم است. مقدمات قیاس ارزش قیاس را تعیین کرده و اقسام و ارزش این مقدمات موجب ایجاد پنج صناعت و فن شده است که بدانها صناعات خمس گفته می شود.
برهان، جدل، سفسطه (مغالطه)، خطابه و شعر را صناعات پنج گانه می گویند که انسان ها بر اساس اهداف مختلف خود از این امور پنج گانه که برقیاس مترتب است بهره می برد. فارابی و ابن سینا و اغلب منطق دانان قرن سه تا هفتم به صناعات خمس توجه ویژه ای داشته اند اما در طی قرون هشتم تا دهم بسیاری از کتب منطق به صناعات خمس کم مهری نموده و ملا عبدالله یزدی این را یکی از نقاط ضعف کتب متاخرین می داند.
در مقاله کنونی ضمن بیان دیدگاه ها، تعریف ها و قیودی که ملا عبدالله یزدی برای صناعات خمس لازم می داند، نیم نگاهی هم به تبارشناسی صناعات خمس در آثار متقدم بر حاشیه ملا عبدالله افکنده شده و اثبات شده است که دیدگاه ملا عبدالله در اهمیت خاص صناعات خمس از یک سو و مهمل نمودن بحث از آن در کتب متاخرین از سوی دیگر، دیدگاهی صحیح و درست است.
کلمات کلیدی: ملا عبدالله یزدی، علم منطق، صناعات خمس.
