رضا باذلی

چکیده

حکما و اندیشمندان مسلمان علوم حصولی را به تصور و تصدیق و هر کدام را به به بدیهی و نظری تقسیم کرده اند. تصدیق بديهي به دسته اي از تصديقات و قضايا گفته مي شود که به فکر و نظر نياز ندارند و بدون آنها حاصل می شوند؛ در مقابل، تصديقات و قضايايي که دست يابي بدان ها بر فکر و استدلال مبتني است و بدون فکر و نظر به دست نمي آيند، نظری نامیدهمی شوند. اینکه بدیهیات تصدیقی چند دسته و طبقه هستند، در میان اندیشمندان اختلاف نظر به چشم می خورد. غالب حکما بدیهیات تصدیقی را در قالب شش دسته تقسیم بندی کرده اند که عبارتند از: اولیات، مشاهدات (شامل حسیات و وجدانیات)، متواترات، حدسیات، فطریات، تجربیات. پژوهش پیش رو در صدد تبیین و بررسی اقسام بدیهیات از دیدگاه ملاعبدالله یزدی صاحب حاشیه به نگارش درآمده است. ایشان همانند اکثر حکما، بدیهیات را در شش دستهطبقه بندی و وجه ضبط آنها را نیز به خوبی بیان کرده است. اما این دیدگاه با اشکالاتی مواجه شده است که به ناچار برای رهایی از آنها باید در برخی از بدیهیات شش گانه تجدید نظر کند.روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. در نهایت نتیجه گرفته ایم که بدیهیات واقعی و حقیقی تنها اولیات و وجدانیات هستند و سایر اقسام بدیهی واقعی نیستند؛ بلکه مبتنی بر استدلال یا مقدمات دیگر هستند.

کلیدواژه ها: تصدیق، بدیهی، بدیهیات تصدیقی، صاحب حاشیه